دیپ‌سیک (DeepSeek): قدرت‌نمایی هوش مصنوعی چینی در رقابت جهانی

دیپ‌سیک (DeepSeek) در مدت کوتاهی توانست خود را به عنوان یک بازیگر اصلی در دنیای هوش مصنوعی معرفی کند. این شرکت چینی با عرضه مدل‌های قدرتمند و قیمت رقابتی، نگاه تحلیل‌گران وال‌استریت، غول‌های فناوری و کاربران عادی را به خود جلب کرد. اپلیکیشن چت‌بات دیپ‌سیک در صدر فروشگاه‌های اپل و گوگل قرار گرفت و موجی از بحث‌ها درباره آینده رقابت جهانی در هوش مصنوعی ایجاد کرد.

آغاز مسیر دیپ‌سیک

شرکت High-Flyer Capital Management در سال ۲۰۱۵ به دست لیانگ ونفنگ، فارغ‌التحصیل دانشگاه ژجیانگ، راه‌اندازی شد. ونفنگ ابتدا به معامله‌گری علاقه نشان داد و سپس در سال ۲۰۱۹ صندوقی ایجاد کرد که تصمیم‌های معاملاتی خود را با کمک الگوریتم‌های هوش مصنوعی انجام می‌داد.

در سال ۲۰۲۳، او بخشی از فعالیت‌های پژوهشی را به آزمایشگاهی مستقل به نام دیپ‌سیک منتقل کرد. این آزمایشگاه خیلی زود به شرکتی مستقل تبدیل شد و زیرساخت‌های لازم برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی را ایجاد کرد.

چالش سخت‌افزاری و ابتکار در بهینه‌سازی

تحریم‌های آمریکا، دسترسی دیپ‌سیک به تراشه‌های قدرتمند مانند H100 انویدیا را مسدود کرد. این شرکت برای ادامه کار از نسخه ضعیف‌تر یعنی H800 استفاده کرد. با این حال، مهندسان دیپ‌سیک روش‌های بهینه‌ای برای مصرف منابع طراحی کردند و توانستند مدل‌های قدرتمند خود را آموزش دهند.

این خلاقیت ثابت کرد که دیپ‌سیک تنها با اتکا به نوآوری می‌تواند محدودیت‌های سخت‌افزاری را جبران کند.

تیم تحقیقاتی جوان و چندرشته‌ای

دیپ‌سیک متخصصان دکتری را از دانشگاه‌های برتر چین جذب می‌کند. بسیاری از این نیروها در رشته‌های هوش مصنوعی و علوم رایانه تحصیل کرده‌اند، اما شرکت افراد بدون سابقه برنامه‌نویسی را هم به کار گرفته است. حضور نیروهای میان‌رشته‌ای باعث شده مدل‌ها توانایی درک گسترده‌تری نسبت به موضوعات مختلف داشته باشند.

معرفی مدل‌های مهم دیپ‌سیک

دیپ‌سیک در نوامبر ۲۰۲۳ سه مدل معرفی کرد:

• DeepSeek Coder برای کدنویسی
• DeepSeek LLM به عنوان مدل زبانی بزرگ
• DeepSeek Chat برای مکالمات تعاملی

اما نقطه عطف واقعی در بهار ۲۰۲۴ رخ داد. DeepSeek-V2 با توانایی تحلیل متن و تصویر، هم عملکرد بالایی داشت و هم هزینه کمتری ایجاد می‌کرد. موفقیت این مدل رقبای بزرگی مثل ByteDance و Alibaba را وادار کرد قیمت محصولاتشان را کاهش دهند یا برخی خدمات را رایگان عرضه کنند.

در دسامبر ۲۰۲۴، DeepSeek-V3 منتشر شد. این مدل در تست‌های داخلی عملکرد بهتری نسبت به Llama متا و GPT-4o اوپن‌ای‌آی داشت.

مدل استدلالی R1

در ژانویه ۲۰۲۵، دیپ‌سیک مدل R1 را معرفی کرد. این مدل قبل از ارائه پاسخ، نتیجه خود را بررسی می‌کند و همین ویژگی خطاهای رایج را کاهش می‌دهد. R1 برای حل مسائل ریاضی و علمی بسیار دقیق‌تر عمل می‌کند، هرچند پاسخ‌دهی آن کمی بیشتر زمان می‌برد.

محدودیت‌های سیاسی

دولت چین بر فعالیت‌های شرکت‌های فناوری نظارت می‌کند. به همین دلیل، دیپ‌سیک پرسش‌های مربوط به موضوعاتی مانند تایوان یا میدان تیان‌آن‌من را بی‌پاسخ می‌گذارد. این سیاست برخی کشورها را نگران کرده و بحث‌هایی درباره بی‌طرفی مدل‌های دیپ‌سیک به راه انداخته است.

رشد سریع کاربران و توسعه‌دهندگان

در مارس ۲۰۲۵، وب‌سایت دیپ‌سیک بیش از ۱۶.۵ میلیون بازدید ثبت کرد. این عدد در مقایسه با ChatGPT و ۵۰۰ میلیون کاربر هفتگی آن کوچک به نظر می‌رسد، اما برای یک شرکت تازه‌کار بسیار ارزشمند است.

توسعه‌دهندگان هم استقبال بالایی نشان دادند. آن‌ها بیش از ۵۰۰ مدل مشتق‌شده از R1 را روی Hugging Face منتشر کردند و مجموع دانلود این مدل‌ها به ۲.۵ میلیون بار رسید.

مدل تجاری دیپ‌سیک

دیپ‌سیک محصولات خود را با قیمتی بسیار پایین‌تر از رقبا عرضه می‌کند و گاهی آن‌ها را رایگان ارائه می‌دهد. مدیران شرکت ادعا می‌کنند این استراتژی به لطف نوآوری در بهینه‌سازی مصرف منابع امکان‌پذیر است.

این سیاست تأثیر بزرگی بر بازار گذاشت. حتی در ژانویه ۲۰۲۵، موفقیت دیپ‌سیک یکی از عوامل کاهش ۱۸ درصدی ارزش سهام انویدیا بود.

واکنش جهانی

• مایکروسافت مدل‌های دیپ‌سیک را روی Azure AI Foundry اضافه کرد.
• مارک زاکربرگ اعلام کرد متا سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های هوش مصنوعی را ادامه می‌دهد.
• اوپن‌ای‌آی دیپ‌سیک را وابسته به دولت چین توصیف کرد و خواستار محدودیت آن شد.
• کره‌جنوبی و ایالت نیویورک استفاده از دیپ‌سیک را در دستگاه‌های دولتی ممنوع کردند.
• مایکروسافت هم به کارمندان خود اجازه استفاده از دیپ‌سیک را نداد.

آینده دیپ‌سیک

دیپ‌سیک به سرعت پیشرفت می‌کند، اما فشارهای سیاسی می‌تواند مسیر رشد آن را دشوار کند. اگر دولت آمریکا محدودیت‌های بیشتری اعمال کند، توسعه جهانی این شرکت با چالش روبه‌رو می‌شود. با این حال، نوآوری‌های فنی و هزینه پایین خدمات، آینده‌ای روشن برای دیپ‌سیک ترسیم می‌کند.

جمع‌بندی

دیپ‌سیک تنها در چند سال توانست از یک آزمایشگاه کوچک به شرکتی تبدیل شود که رقبای بزرگی مانند اوپن‌ای‌آی، متا و انویدیا را وادار به واکنش کرد. این موفقیت نشان می‌دهد رقابت جهانی در هوش مصنوعی دیگر محدود به آمریکا نیست و چین سهم بزرگی در این میدان به دست آورده است.